ایده هایی قدیمی با ابزارهایی جدید «رویکردهای نوین بانکداری اسلامی»
چندی پیش کنفرانسی در لندن برگزار شد که طی آن، آقای گوردون براون، وزیر دارایی انگلیس و جانشین احتمالی تونی بلر، نخست وزیر این کشور، اعلام کرد که یکی از برنامه های بلند مدت وزارت دارایی انگلیس، عبارت خواهد بود از تبدیل لندن به بزرگترین کانون بانکداری و مالیه اسلامی در جهان و سوق دادن بانک های انگلیسی به ارایه محصولات و خدمات مالی منطبق با شریعت اسلام.
با بررسی این رویداد و سیاست گذاری های اعلام شده از سوی مقامات مالی و اقتصادی انگلیس، این پرسش به ذهن ها خطور می کند که چه عاملی موجب شده تا بانکداری و مالیه اسلامی، تا بدین حد، مورد توجه و علاقه بانکداران مرکزی و سایر سیاست گذاران عرصه های بانکی و مالی قرار گرفته است؟ در پاسخ به این سئوال، باید به این واقعیت غیرقابل انکار اشاره کرد که این، بنیان ها و دیدگاه های اسلامی در حوزه اقتصاد و مالیه است که تحسین و ستایش جهانیان را برانگیخته و حتی غیرمسلمانان را نیز به سمت فعالیت های بانکداری اسلامی، سوق داده است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد و جالب توجه بانکداری و مالیه اسلامی، مربوط می شود به انعطاف پذیری بسیار و امکان تطبیق یافتن آن با نظام های مالی و اقتصادی گوناگون و متنوع در سرتاسر جهان. هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، بانکداری و مالیه اسلامی، در کنار سیستم بانکی سنتی، در حال فعالیت بوده و در بسیاری کشورها، گوی سبقت را از این سیستم ها، ربوده است.
چندی پیش کنفرانسی در لندن برگزار شد که طی آن، آقای گوردون براون، وزیر دارایی انگلیس و جانشین احتمالی تونی بلر، نخست وزیر این کشور، اعلام کرد که یکی از برنامه های بلند مدت وزارت دارایی انگلیس، عبارت خواهد بود از تبدیل لندن به بزرگترین کانون بانکداری و مالیه اسلامی در جهان و سوق دادن بانک های انگلیسی به ارایه محصولات و خدمات مالی منطبق با شریعت اسلام.
با بررسی این رویداد و سیاست گذاری های اعلام شده از سوی مقامات مالی و اقتصادی انگلیس، این پرسش به ذهن ها خطور می کند که چه عاملی موجب شده تا بانکداری و مالیه اسلامی، تا بدین حد، مورد توجه و علاقه بانکداران مرکزی و سایر سیاست گذاران عرصه های بانکی و مالی قرار گرفته است؟ در پاسخ به این سئوال، باید به این واقعیت غیرقابل انکار اشاره کرد که این، بنیان ها و دیدگاه های اسلامی در حوزه اقتصاد و مالیه است که تحسین و ستایش جهانیان را برانگیخته و حتی غیرمسلمانان را نیز به سمت فعالیت های بانکداری اسلامی، سوق داده است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد و جالب توجه بانکداری و مالیه اسلامی، مربوط می شود به انعطاف پذیری بسیار و امکان تطبیق یافتن آن با نظام های مالی و اقتصادی گوناگون و متنوع در سرتاسر جهان. هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، بانکداری و مالیه اسلامی، در کنار سیستم بانکی سنتی، در حال فعالیت بوده و در بسیاری کشورها، گوی سبقت را از این سیستم ها، ربوده است.
با وجود اینکه سرعت رشد و ترقی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری سنتی، بسیار بیشتر و امیدوارکننده تر است (در برخی کشورها، صنعت بانکداری و مالیه اسلامی با نرخ رشد سالانه ای برابر با 35 درصد در حال یکه تازی است)، اما هنوز هم قدرت رقابتی و ابعاد عملیاتی این صنعت در جهان، محدود و اندک است و لذا بایستی در راستای گسترش، تعمیق و
بین المللی کردن بانکداری مالیه اسلامی، گام های بسیاری برداشت. یکی از مختصات و صفات متمایزکننده بانکداری اسلامی از بانکداری سنتی،
برمی گردد به اهتمام و توجه قابل ملاحظه این سیستم به فعالیت های اقتصاد حقیقی و دوري جستن از فعالیت های «اقتصاد زیرزمینی»، به عبارت دیگر، در بانکداری و مالیه اسلامی، خبری از فعالیت های کاذب اقتصادی، که اقتصاد را در برابر نوسانات و تحولات پیش بینی نشده در بازارهای مالی، آسیب پذیر می سازد، نیست.
ایده بانکداری اسلامی، علاوه بر ریشه داشتن در واقعیات، برآمده از دین مبین اسلام و بر پایه اخلاقیات، استوار گردیده و در این بین، به استفاده از ابزارهای مدرن و آخرین فن آوری های روز جهان، نیز توجه خاصی شده است. آنچه در این سیستم، بیش از هر چیزی بر آن تأکیده شده است، ممنوع بودن دریافت و پرداخت ربا و نزول بر پول و خودداری از تأمین مالی
فعالیت هایی است که حول محور خرید و فروش الکل، گوشت خوک و قمار، متمرکز شده اند.
اصل تسهیم در سود و زیان، یکی از اصول کلیدی حاکم بر تأمین مالی اسلامی است به نحوی که طرفین، علاوه بر این که در سود حاصل از
سرمایه گذاری و فعالیت اقتصادی مفید، سهیم و شریک هستند، در ضرر و زیان احتمالی آن نیز شریک خواهند بود. بر این اساس، هر فعالیت اقتصادی مشترک، بر پایه اعتماد و اعتبار صورت می گیرد و طرفین، سود حاصل از فعالیت مشترک خود را بین خود تقسیم می نمایند و این کار را در نهایت شفافیت و صداقت، انجام می دهند. فاکتورهای روانی – اجتماعی شکل دهنده رفتار عمومی اقتصادی و مالی در ساختار بانکداری اسلامی، با فاکتورهای مربوط به بانکداری سنتی، کاملاً تفاوت دارند، به این ترتیب که سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان مسلمان، بنا به تعالیم و آموزه های دین اسلام، به این مساله اعتقاد راسخ دارند که بایستی از همنوعان و هم کیشان خود، مراقبت و دستگیری نمایند و این کار را بدون در نظر گرفتن سود مالی و منفعت شخصی، انجام دهند. هیچ مسلمان معتقدی راضی نخواهد شد تا از بدبختی و نیازمندی دیگران سوءاستفاده کرده و با وضع بهره های سنگین بر پولی که به عنوان قرض به دیگران می دهد، به سود مالی دست یابد. (چیزی که در بانکداری سنتی و ربوی، امری عادی و مجاز است). در مقابل، یک
سرمایه گذار مسلمان و معتقد، برای خود یک وظیفه و کارکرد اجتماعی (البته در چارچوب کسب و كار حلال و نه صدقه دادن و اعانه) در قبال دیگران احساس می کند. سرمایه گذاران مسلمان می کوشند تا با استفاده از عقود اسلامی، سرمایه خود را در اختیار افرادي قرار دهند که توانایی کسب و كار و فعالیت اقتصادی مفید و سالم را دارند و از این راه، هم آنها را به سرمایه ای که مورد نیازشان است، رسانده اند و هم خود از این میان، کسب سود مالی و معنوی می نمایند.
بانکداری اسلامی: نیاز زمانه ها
هم اکنون، بانکداری اسلامی مدرن، با سابقه ای 30 ساله، پا به میدان رقابت با سیستم های بانکداری سنتی، گذارده است و به آینده ای درخشان تر
می اندیشد. نرخ رشد دو رقمی میزان دارایی های بانک های اسلامی در دهه گذشته و گرایش بانک ها و موسسات مالی سنتی به تبدیل شدن به بانک های اسلامی، موجب شده تا سیاست گذاران این صنعت در مناطق مختلف جهان، آستین ها را بالا بزنند و وارد عرصه های جدیدی شوند. امروزه، قلمرو نفوذ و فرمانروایی خدمات مالی منطبق با شریعت اسلام، به منطقه خلیج فارس یا مالزی، محدود نمی شود، بلکه آوازه بانکداری اسلامی، حتی به کشورهای آفریقایی و آمریکایی نیز کشیده شده است. به همین دلیل است که هر روزه، اخبار گوناگونی از گشایش شعبه های ارایه دهنده خدمات بانکداری اسلامی از سوی بانک های مشهور جهان، به گوش ما می رسد یا اینکه مثلاً می شنویم وزارت خزانه داری آمریکا و مقامات فدرال رزرو، از استخدام مشاور عالی در حوزه بانکداری و مالیه اسلامی سخن به میان می آورند، آن هم در دوران گذار از پیامدهای حملات تروریستی یازدهم سپتامبر.
افق های جدید
زمانی، بانکداری اسلامی در آسیا، در سیطره دو قطب اصلی یعنی قطب منطقه خلیج فارس، و قطب مالزی، قرار داشت. اما مدتی است که شاهد تعدد و تکثر بازیگران این عرصه در بزرگ ترین قاره جهان هستیم. سنگاپور، اندونزی و چین، چند سالی است که سیاست توجه به سرمایه گذاری های منطبق با شریعت اسلام و بهره گیری از مزایای ضد تورمی بانکداری بدون ربا را سرلوحه سیاست گذاری هاي مالی و پولی خود قرار داده اند. علاوه بر این کشورهای شرقی آسیا، در غرب آسیا هم خبرهایی است: لبنان، سوریه و ترکیه نیز در حال تدوین سیاست های کلان در حوزه بانکداری اسلامی هستند و بازیگران جدیدی وارد گود رقابت می شوند.
با این حال، بانک های اسلامی با سابقه و مشهوری چون بانک اسلامی دبی، بانک الراجی و خانه مالی کویت، همچنان سهم قابل توجهی از بازارهای مالی اسلامی را به خود اختصاص داده اند و اجازه خودنمایی به تازه واردها
نمی دهند. با این همه، همین بانک های قدیمی قلدر نیز از مشکلی رنج می برند که به اصطلاح «خار چشم آنها» شده است و آن، کوچک و محدود بودن حجم و اندازه عملیاتی و سرمایه ای آنها در مقایسه با رقبای سنتی شان، چه در منطقه و چه در جهان است. هیچکدام از بزرگترین بانک های اسلامی جهان، سرمایه ای بیشتر از بانک های سنتی متوسط غربی نداشته و ندارند و هیچ «سوپر بانک اسلامی» در جهان وجود ندارد، که این مسأله، خود نقیصه ای بزرگ برای توسعه و تعالی صنعت بانکداری اسلامی و جهانی شدن آن، به حساب می آید.
بنابراین، سیاست گذاران و تصمیم گیران صنعت بانکداری و مالیه اسلامی در جهان باید با تجدیدنظر در رویکردها و اتخاذ سیاست های هدفمند و دوراندیشانه، در جهت بین المللی کردن این وضعیت و معرفی مزایای آن به جهانیان، به خصوص غیرمسلمانان، بکوشند و سایر سیاستمداران برجسته غربی را نیز به مانند آقای گوردون براون، به تحسین و تمجید از «ایده بانکداری منطبق با شریعت» وادار سازند.
استفاده از مقاله با ذکر منبع بلا مانع است
تمامی حقوق متعلق به بانک صادرات ایران است
